Cúng giỗ là một trong những nghi lễ truyền thống của người Việt Nam, thể hiện sự tôn kính và tri ân đối với tổ tiên. Tuy nhiên, khi thực hiện cúng giỗ, nhiều người vẫn còn băn khoăn về thời điểm cần cúng. Trong đó, câu hỏi phổ biến là “Cúng giỗ trước 2 ngày có được không?” Để giải đáp thắc mắc này, chúng ta cần tìm hiểu và hiểu rõ hơn về ý nghĩa của nghi lễ cúng giỗ và quan niệm của người Việt Nam về việc thực hiện cúng giỗ trong bài viết sau của Infofinance.vn.
Ý nghĩa lễ cúng giỗ là gì?
Nên làm giỗ vào ngày nào?
Trong lễ cúng vào ngày Giỗ, bao gồm hai lễ quan trọng là Lễ Tiên thường và Lễ Chính kỵ:
Lễ Tiên thường
Lễ Tiên thường được tổ chức vào ngày trước ngày người quá cố qua đời một ngày, được gọi là ngày Cáo giỗ. Lễ này có nghĩa là nếm trước, tức là lễ cúng sơ sơ trước ngày giỗ một ngày. Con cháu cúng cáo giỗ trong ngày này để mời người đã khuất về hưởng giỗ vào ngày tiếp theo và xin phép Thổ công cho phép vong hồn được giỗ và nội ngoại cùng về hưởng giỗ cùng con cháu.
Ngày cúng cáo giỗ chỉ áp dụng đối với giỗ trọng, không bắt buộc phải áp dụng đối với giỗ mọn. Trong ngày này, trưởng gia mang lễ ra mộ mời vong hồn về, sửa sang lại mộ phần cho ngay ngắn.
Bàn thờ cũng cần được dọn dẹp và lau chùi sạch sẽ từ sáng sớm để chuẩn bị cho việc cúng lễ Tiên thường vào buổi chiều. Họ hàng nội ngoại thường gửi giỗ và sửa soạn để làm giỗ vào ngày hôm sau.
Khi cúng, gia chủ cần phải cúng để mời người được hưởng giỗ trước, sau đó mới đến mời gia tiên nội/ngoại từ bậc cao nhất đến thấp nhất và cáo thỉnh Gia thần cùng về đây để dự tiệc Giỗ. Lễ cúng bắt đầu từ cúng Công thần Thổ Địa trước, sau đó là cúng Gia Tiên. Bàn thờ luôn đầy hương khói cho đến khi kết thúc lễ Chính kỵ vào buổi sáng hôm sau.
Ngày Chính giỗ
Lễ Chính Giỗ hay còn gọi là Chính Kỵ là ngày tưởng nhớ người đã mất. Trong lễ cúng, bắt buộc phải có bát cơm úp và một quả trứng luộc kèm gia vị (hiện nay không bắt buộc). Gia chủ có thể mời khách trong làng hoặc họ đến dự.
Khách khi đến đều mang theo trà, cam, rượu, v.v. Khi khách đến, đồ lễ được đưa lên bàn thờ và sau đó chủ nhà mời khách uống trà, ăn trầu hoặc bánh kẹo. Cỗ bàn được sắp xếp thành từng mâm đặt trên chiếc cũi tầm, mỗi mâm có bốn hoặc sáu người ngồi ăn.
Thành phần mâm cỗ gồm vài món ăn tinh khiết, thơm ngon mà chủ nhà đã chuẩn bị cùng với nước uống, bát đũa. Những người cùng lứa tuổi, ngồi vào cùng một mâm và đàn ông và đàn bà không nên ngồi chung. Thời gian cỗ thường là vào buổi trưa và có khi kéo dài đến buổi chiều.
Sau khi khách ra về, chủ nhà lên bàn thờ thắp thêm một tuần hương và lễ tạ xin hóa vàng. Có gia đình thường mời cả hai lễ Tiên Thường và Chính Kỵ, nhưng đôi khi lễ Tiên Thường đông hơn vì nó được làm vào buổi chiều và khi làm xong việc, tới nhà hàng xóm ăn giỗ tiện hơn.
Có những gia đình mời cả hai vợ chồng đến dự cả hai lễ, nhưng một người đi ăn lễ Tiên Thường và một người đi ăn lễ Chính Kỵ. Ngày nay, thường chỉ mời khách dự một lễ nhưng vẫn cúng vàng hương, rượu trong cả hai lễ. Theo phong tục, lễ Tiên Thường phải cúng buổi chiều, trong khi đó, lễ Chính Kỵ phải cúng buổi sáng, ngay cả khi đến chiều hoặc tối hôm đó mới mất.
Cúng giỗ trước 2 ngày có được không? Nên không? Tốt không?
Quan niệm “trẻ dôi ra, già rút lại” đã tồn tại từ lâu đời và vẫn được người ta tin tưởng. Vì vậy, nếu người chết còn trẻ thì nên tổ chức lễ cúng giỗ vào ngày kỷ niệm ngày mất, còn nếu người chết đã già thì nên cúng trước một ngày. Tuy nhiên, nếu trong gia đình xảy ra sự cố không thể tổ chức lễ cúng giỗ hoặc muốn chuyển sang ngày khác để con cháu có thể đến tham dự đông đủ hơn thì có thể thay đổi ngày cúng giỗ.
Sau khi đại tường, nghĩa là khi con cháu đều đã mãn tang thì lễ cúng giỗ hàng năm có thể được tổ chức vào một ngày thích hợp và phù hợp với tình hình thực tế của gia đình. Theo tín ngưỡng Phật giáo, người chết sẽ tái sinh vào cõi khác trong vòng 49 ngày. Việc tổ chức lễ cúng giỗ sau đó có thể được thực hiện tùy duyên, tùy ngày nhằm tưởng nhớ và tôn kính người đã khuất.
Cúng giỗ sau 1 ngày có được không?
Trong kinh Địa Tạng, Đức Phật đã dạy chúng ta rằng, trong các hoạt động cúng lễ cho người đã mất, việc dùng chay cúng là đạt được phước báo tối đa, tốt hơn tất cả các hoạt động sát sinh để cúng tế.
Vì vậy, nếu thuận tiện, chúng ta có thể cúng giỗ sau 1 ngày hoặc trước 1 ngày đều được. Ví dụ, nếu thứ 6 là ngày giỗ của ông nhưng chỉ có đông đủ con cháu về vào thứ 7 hoặc chủ nhật, chúng ta có thể cúng giỗ sau 1-2 ngày đó.
Ngày giỗ trong gia đình thì chúng ta có thể linh hoạt điều chỉnh được, nhưng những ngày Quốc giỗ như 10/3 âm lịch – ngày giỗ Tổ Hùng Vương, là ngày cố định. Vì với quy mô cả nước, chúng ta phải thống nhất ngày để cúng tế.
Do đó, trong gia đình, chỉ cần thông báo cho nhau là ngày cúng giỗ cho ông, bà, bố mẹ là hoàn toàn không có vấn đề gì, không tội lỗi, miễn là chúng ta không làm việc ác, không sát sinh để cúng tế là được.
Đám giỗ cúng ngày sống hay ngày chết?
Việc làm đám giỗ từ xưa đến nay đều theo quan niệm “Trẻ dôi ra, già rút lại”. Vì vậy nếu người mất là người chết trẻ thì người ta thường cũng giỗ vào dúng ngày mất của người đó. Còn nếu người mất là người già thì các gia đình sẽ cúng trước 1 ngày. Tuy nhiên việc cúng giỗ hiện nay cũng tùy vào quan niệm của mỗi gia đình, có gia đình sẽ chọn ngày mà con cháu có thể tập hợp về đông đủ rồi mới cúng giỗ cho người đã mất.
Mâm cúng giỗ cần chuẩn bị những gì?
Để hiểu rõ hơn về sự khác biệt giữa các vùng miền của Việt Nam trong việc cúng giỗ, bạn có thể tham khảo danh sách mâm cúng giỗ của từng vùng miền dưới đây:
Mâm cúng giỗ ở miền Bắc
Mâm cúng giỗ miền Bắc thường được chuẩn bị với sự cầu kỳ và chú trọng đến từng chi tiết. Mâm cúng giỗ của người miền Bắc thường bao gồm nhiều món ăn, và các món ăn này thường được chuẩn bị kỹ lưỡng. Một mâm cúng giỗ đầy đủ của miền Bắc sẽ bao gồm các món sau:
- Gà luộc ( có thể dùng thịt heo luộc để thay thế )
- Xôi gấc (có thể thay thế bằng xôi đỗ lạc, đỗ xanh)
- Cơm trắng và trứng gà luộc
- Giò chả
- Bánh chưng
- Chân giò hầm với măng khô, mộc nhĩ.
Ngoài ra, gia chủ còn có thể chuẩn bị thêm nem rán, thịt đông cùng với dưa chua, tôm tẩm bột chiên giòn, và một số món xào như giá đỗ xào, miến xào lòng gà. Các món rau củ quả dễ ăn như rau luộc hay nộm cũng có thể được thêm vào mâm cúng giỗ miền Bắc.
Mâm cúng giỗ ở miền Trung
Với mâm cúng giỗ miền Trung, người ta thường chú trọng đến các món ăn cầu kỳ và đa dạng, đặc biệt là ở Huế – một vùng đất có ảnh hưởng lớn từ nền ẩm thực cung đình Huế qua các triều đại. Thực đơn của họ thường bao gồm:
- Các món thịt như: Thịt vịt luộc chấm mắm gừng, Thịt gà bóp với rau răm, Thịt heo quay, Thịt gà roti, Thịt bò nướng, Thịt heo kho rim.
- Các món tôm cá như: Cá cắt khúc chiên, Tôm rim hay tôm rang, Vả trộn với tôm,…
- Món canh như: Canh ổ qua nhồi thịt, Canh bún nổi giò heo, Canh củ hầm thịt bò,…
- Món xào như: Su su xào, Đậu cô ve xào, Su hào xào,…
Ngoài ra, người miền Trung thường kết hợp với những món ăn kèm như: Nem chả, món gỏi, chả ram,… để trang trí trên mâm cúng.
Mâm cúng giỗ ở miền Nam
Mâm cúng giỗ miền Nam thường mang phong cách giản dị và cởi mở hơn so với các vùng miền khác. Những món ăn trên mâm cúng thường là những món quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày.
Các món trên mâm cúng giỗ miền Nam bao gồm:
- Món kho: Thịt heo kho với nước dừa, Cá lóc thường được nấu chuẩn vị theo gu ẩm thực người miền Nam.
- Món luộc: Thịt ba rọi luộc rồi thái mỏng.
- Món hầm: Thịt heo hầm với măng tre.
- Món xào: Xào chua, Xào mặn, xào rau cùng đồ lòng hoặc xào với tôm. Tuy nhiên, trên mâm cúng giỗ miền Nam không bao giờ xuất hiện thịt rừng trong các món xào.
Một số điều kiêng kỵ khi chuẩn bị mâm cúng giỗ
Khi chuẩn bị mâm cúng ngày giỗ, mỗi vùng miền ở Việt Nam sẽ có những phong tục, tập quán khác nhau, tuy nhiên đều tuân thủ những quy tắc chung như sau:
- Không nêm nếm thức ăn, các món ăn phải được làm đúng chuẩn vị để cúng giỗ.
- Trên mâm cơm cúng không được đặt các món gỏi, sống hay có mùi tanh.
- Không nên sử dụng các món từ cá mè, cá sông.
- Mâm cơm cúng giỗ thường phải được để riêng, bày trên những bát đĩa mới. Nên sử dụng bộ bát đũa riêng cho việc cúng bái thời càng tốt. Mọi người tránh dùng chung với bát đĩa đã sử dụng trước đó.
- Nên tránh sử dụng đồ đóng hộp hoặc các món ăn đặt sẵn từ nhà hàng để làm ra mâm cúng giỗ.
Câu hỏi thường gặp về cúng giỗ
Sau đây là vài câu hỏi khác liên quan đến lễ cúng giỗ mà hiện nay nhiều người thắc mắc:
Cúng giỗ sáng hay chiều?
Theo truyền thống, lễ Tiên thường được cúng vào buổi chiều của ngày trước đó, trong khi lễ Chính Kỵ phải được cúng vào buổi sáng của ngày chết của người đã qua đời, bất kể họ qua đời vào buổi chiều hay tối.
Ngày giỗ người chết có về không?
Để giải đáp câu hỏi này, chúng ta sẽ tìm đến sự tuệ giác của Đức Thế Tôn. Theo như lời Ngài, chỉ có những loài sinh vào thế giới của quỷ và thần mới có thể được hưởng vật phẩm được dâng lên cho người đã khuất. Những người đã tái sinh vào các cõi khác sớm hơn đều không thể được hưởng theo cách đúng đắn.
Vì vậy, câu trả lời cho câu hỏi “Ngày giỗ người chết có về được không?” hay “Người đã khuất có thể nhận được những vật phẩm được dâng lên hay không?” là không, nếu họ đã được giải thoát và hiển thân vào thế giới khác.
Ngày giỗ có nên ra mộ không?
Theo các sư thầy hiện nay thì mọi người không cần thiết phải đến thăm mộ vào ngày giỗ. Nếu người đã qua đời là người có đức hạnh, thì họ có thể đến thăm gia đình mình bất cứ lúc nào vì sự cảm ứng bất khả tư nghì.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt, có những vong linh cố chấp ở lại nơi họ qua đời. Nếu thân xác của họ vẫn ở đó, thì người thân có thể đến đó để cúng dường. Nhưng thường thì các vong linh sẽ đi theo gió nghiệp và không ở một chỗ cố định. Do đó, việc thăm mộ chỉ là cách thể hiện sự tôn trọng và ý nghĩa tinh thần, nhưng không nhất thiết phải làm.
Tổ tiên luôn là những người quan trọng và có ảnh hưởng đến cuộc sống của chúng ta. Vì vậy, việc tôn kính và tri ân tổ tiên thông qua nghi lễ cúng giỗ là một phần không thể thiếu trong văn hoá và tín ngưỡng của người Việt Nam. Với câu hỏi “Cúng giỗ trước 2 ngày có được không?”, chúng ta đã có câu trả lời rõ ràng từ bài viết trên. Tuy nhiên, ngoài việc tuân thủ các quy định về thời gian thích hợp cho cúng giỗ. Chúng ta cần có lòng thành kính và tôn trọng đối với tổ tiên để nghi lễ cúng giỗ được thực hiện một cách thuận lợi nhất.